Strefy czasowe na świecie - co warto wiedzieć?

Strefy czasowe na świecie odgrywają ogromną rolę w pracy międzynarodowej oraz planowaniu podróży. Choć z pozoru mogą wydawać się skomplikowane, mają swoje logiczne uzasadnienie, a także konkretne zasady.

Sprawdź, czym tak naprawdę są strefy czasowe i jakie mają zastosowanie!

Czym są strefy czasowe?

Strefy czasowe są wytyczonymi obszarami powierzchni Ziemi, w których obowiązuje ten sam czas. Ich istnienie wynika z ruchu obrotowego Ziemi sprawiającego, że w różnych miejscach Słońce wschodzi i zachodzi o różnych porach. Czas w danej strefie określa się względem Czasu Uniwersalnego Koordynowanego (czasu UTC).

Dzięki strefom czasowym ludzie mogą dostosowywać zegary do naturalnego rytmu dnia i nocy w swoim regionie.

Jak powstały strefy czasowe?

Strefy czasowe zostały wprowadzone w XIX w., głównie w wyniku rozwoju kolei, co wymagało bardziej precyzyjnego określenia czasu. Autor koncepcji stref czasowych, szkocko-kanadyjski wynalazca Sandford Fleming, wpadł na pomysł podczas planowania rozkładów kolei.

W 1884 r. ustalono południk zerowy Greenwich w Wielkiej Brytanii oraz czas UTC. Dzięki temu strefy czasowe zostały uwzględnione w codziennym funkcjonowaniu. Pozwoliło to na znaczące uporządkowanie naszego życia.

Ile jest stref czasowych na świecie?

Na świecie oficjalnie istnieją 24 strefy czasowe o szerokości średnio 15° każda (360°/24). W praktyce strefy czasowe wytyczone przez południki obowiązują jedynie na morzach i oceanach. Na lądach ich kształt jest zmodyfikowany, dzięki czemu w małych i średnich państwach obowiązuje tylko jedna strefa czasowa. Natomiast duże państwa takie jak Stany Zjednoczone zazwyczaj znajdują się w kilku strefach czasowych, choć nie jest to reguła.

Mapa stref czasowych

Mapa stref czasowych jest geograficznym przedstawieniem całego świata podzielonego na obszary, w których obowiązuje ten sam czas (czas strefowy). Mapa pozwala zrozumieć, która godzina jest aktualnie w różnych częściach Ziemi. Używana jest w szczególności w lotnictwie, żegludze, międzynarodowej komunikacji czy podczas planowania podróży.

Sąsiadujące strefy czasowe przeważnie różnią się między sobą o całkowitą liczbę godzin. Wyjątkiem są niestandardowe strefy czasowe.

Greenwich Mean Time (czas GMT) a Czas Uniwersalny Koordynowany (czas UTC) - różnice

Czas GMT (Greenwich Mean Time) i czas UTC (Czas Uniwersalny Koordynowany) bardzo często używane są zamiennie. Posiadają jednak kilka różnic.

GMT jest czasem mierzonym na podstawie położenia Słońca nad południkiem zerowym, opartym na obserwacjach astronomicznych. Używa się go głównie w celach cywilnych i historycznych. Natomiast czas UTC jest globalnym standardem, używanym w systemach komputerowych, naukowych, lotniczych i wojskowych. Opiera się na precyzyjnych pomiarach czasu atomowego.

Co ważne, GMT nie uwzględnia dodatkowych sekund, tzw. sekund przestępnych, które są czasami dodawane w UTC. Pozwala to skompensować nieregularności w obrotach Ziemi. Z tego względu czas UTC jest dokładniejszy i stabilniejszy, ponieważ nie zależy od położenia Ziemi względem Słońca.

Różnica czasu - jak ją obliczyć?

Aby obliczyć różnicę czasu między dwoma miejscami na świecie, należy znać ich strefy czasowe pod względem UTC (uwzględniając, czy obowiązuje czas letni, czy czas zimowy). Różnicę czasu obliczamy, dodając lub odejmując wartości UTC.

Dla przykładu weźmy Warszawę (UTC+2) i Chicago (UTC-5) w czasie letnim. Następnie odejmujemy jedną wartość od drugiej, tj. 2 − (−5) = 2 + 5 = 7. Oznacza to, że między Warszawą a Chicago występuje 7 godzin różnicy w czasie słonecznym.

Międzynarodowa linia zmiany daty

Międzynarodowa linia zmiany daty to umowna linia na mapie Ziemi, oddzielająca dwa kolejne dni kalendarzowe. Po jej przekroczeniu ze wschodu na zachód należy przesunąć się o jeden dzień do przodu, a w odwrotnym kierunku o jeden dzień do tyłu.

Linia zmiany daty istnieje ze względu na fakt, iż Ziemia podzielona jest na strefy czasowe i kręci się wokół własnej osi. Musi więc istnieć miejsce, gdzie następuje zmiana doby. Pozwala to na utrzymanie logicznej oraz spójnej rachuby czasu na całym świecie.

Największa różnica czasu na świecie

Największa różnica czasu na świcie wynosi 26 godzin i wynika z istnienia Międzynarodowa Linii Zmiany Daty, przebiegającej wzdłuż 180. południka, głównie przez Ocean Spokojny. Po jej przekroczeniu zmienia się data - przesuwa się o jeden dzień do przodu lub o jeden dzień do tyłu. Różnica ta występuje między wyspami Baker i Howland (w strefie UTC-12) a wyspami Kiribati (w strefie UTC+14).

Czas letni a czas zimowy

Czas letni i czas zimowy to dwa różne systemy odmierzania czasu w ciągu roku. Stosuje się je, aby lepiej wykorzystywać światło dzienne, a co za tym idzie - zoptymalizować zużycie energii.

W Polsce zmiana na czas letni odbywa się w ostatnią niedzielę marca - wtedy zegarki przestawia się o godzinę do przodu, z 2:00 na 3:00. Powoduje to skrócenie snu o godzinę, ale wieczorem jest dłużej jasno. Z kolei w ostatnią niedzielę października zegarki cofa się z 3:00 na 2:00, co oznacza powrót na czas zimowy. Umożliwia to dłuższy sen i jaśniejsze poranki, jednak dzień staje się krótszy.

Co ciekawe, choć zmiana czasu obowiązuje w Unii Europejskiej, w tym w Polsce, nie jest ona globalną zasadą. To decyzja zależna od kraju lub regionu.

Strefa całoroczna

Strefą całoroczną nazywamy strefę czasową, w której nie wprowadza się zmiany na czas letni i czas zimowy. Oznacza to, że przez cały rok obowiązuje tam ta sama godzina względem Uniwersalnego Czasu Koordynowanego. Przykładem państw posiadających strefy całoroczne są m.in. Japonia i Islandia.

Zmiana strefy czasowej a jet lag

Skutkiem ubocznym zmiany strefy czasowej, zwłaszcza podczas podróży międzykontynentalnych jest jet lag. Pojawia się w wyniku rozregulowania rytmu dobowego organizmu i wiąże się z wystąpieniem objawów takich jak ból głowy, nadmierna senność czy problemy żołądkowo jelitowe.

Adaptując się do strefy czasowej w danym miejscu, rytm dobowy organizmu musi się uregulować i wyrównać. Aby zminimalizować skutki jet lagu, podczas podróży warto mieć na sobie wygodne ubranie, zadbać o odpowiednie nawodnienie i dietę opartą na lekkich posiłkach.

Strefa czasowa w Polsce

Polska znajduje się w strefie czasowej Europy Środkowej. Oznacza to, że w kraju obowiązuje czas środkowoeuropejski UTC+1 w okresie zimowym oraz UTC+2 w okresie letnim. W Polsce co roku ma miejsce zmiana czasu, która odbywa się dwa razy - na czas letni w marcu oraz na czas zimowy w październiku.

Warto wspomnieć, że geograficznie Polska obejmuje fragmenty dwóch stref czasowych. Choć w większości mieści się w strefie UTC+1, wschodnia część kraju znajduje się bliżej strefy UTC+2. Jednakże w Polsce urzędowo obowiązuje jednakowy czas w całym państwie. To kompromis przyjęty dla spójności rytmu dobowego w całym kraju.

Strefy czasowe - który kraj posiada ich najwięcej?

Większe państwa znajdują się zwykle w kilku strefach czasowych. Rekordzistą jest Rosja, rozciągająca się od Europy aż po Azję. Obejmuje aż 11 stref czasowych na swoim głównym terytorium. Tak ogromna liczba różnych stref czasowych sprawia, że gdy w jednej części kraju są wczesne godziny poranne, w innej występuje późny wieczór.

Biorąc pod uwagę również terytoria zamorskie, największą liczbę stref czasowych posiada Francja - aż 12. Wynika to z jej rozproszonych po całym świecie wysp i regionów.

Niestandardowe strefy czasowe

Niestandardowymi strefami czasowymi nazywamy strefy, które nie są przesunięte względem UTC o pełne godziny, ale o 30, a nawet 15 minut, różniąc się o niecałkowitą liczbę godzin. Takie strefy są bardzo rzadko spotykane, ale funkcjonują w niektórych krajach takich jak Indie czy Sri Lanka.

Strefy czasowe - dlaczego są potrzebne?

Podział stref czasowych jest potrzebny, ponieważ Ziemia obraca się wokół własnej osi. Powoduje to, że w różnych częściach świata słońce wschodzi i zachodzi o różnych porach, a gdy w jednym miejscu jest dzień, w innym jest noc.

Różne strefy czasowe ułatwiają więc synchronizację życia codziennego z rytmem dnia i nocy. Ponadto pomagają lepiej zorganizować życie społeczne i gospodarcze.

Co warto wiedzieć o strefach czasowych?

Strefy czasowe to obszary geograficzne, w których obowiązuje ten sam czas, oparty na Uniwersalnym Czasie Koordynowanym (UTC). Na świecie jest ich oficjalnie 24.

W wielu miejscach na świecie istnieje system zmiany czasu na czas letni lub czas zimowy. Stosuje się je w celu lepszego wykorzystania światła dziennego oraz zoptymalizowania kosztów energii.

Glob ziemski podzielono na strefy czasowe, ponieważ obraca się on wokół własnej osi. Z tego względu w jednym miejscu na świcie może być dzień, a w innym noc. Strefy czasowe umożliwiają dostosowanie czasu do lokalnego położenia Słońca.